Overuren in de horecasector
14/05/2025
In dit artikel geven we de basisinformatie rond overuren mee en trachten we jou te gidsen door deze ingewikkelde wetgeving. We maken gebruik van een eenvoudig vraag- en antwoordopzet en voorbeelden uit het werkveld om jou op een zo toegankelijk mogelijke manier de nodige informatie te kunnen geven. Lees mee!
1. Wanneer is er sprake van overuren?
Er is sprake van overuren:
- wanneer een werknemer op een dag meer dan 9 uur werkt in een vijfdagenstelsel (daggrens); of
- wanneer een werknemer op een week meer dan 38, 39 of 40 uur [1] werkt (weekgrens).
Voorbeelden:
Loes werkt van maandag tot vrijdag 9 uur per dag. Op het einde van de week heeft ze 45 uur gewerkt. Haar normaal voltijds werkrooster bedraagt 38 uur. De weekgrens is dus overschreden met 7 overuren.
Pieter werkt van maandag tot vrijdag 7 uur per dag. Op vrijdag werkt hij 10 uur. Hij werkte die week dus 38 uur. Op vrijdag werd de daggrens overschreden met 1 overuur.
[1] In de horecasector is de toeslag bij overschrijding van de weekgrens verschuldigd voor elk effectief gepresteerd uur boven de 40 uur per week (toeslag vanaf 41ste uur). Is er via ondernemings-cao een lagere weekgrens ingevoerd, dan ligt de weekgrens op 38 of 39 uur per week. De invoering van een werkrooster van 38 uur per week in het arbeidsreglement, is geen ondernemingscao. In dat geval blijft de weekgrens op 40 uur liggen.
2. Zijn overuren toegelaten?
In principe niet. Slechts in een aantal gevallen mag je een werknemer overuren laten doen.
Het gaat om volgende situaties:
- tijdens een buitengewone vermeerdering van werk;
- wanneer er zich een onvoorziene omstandigheid voordoet.
Er bestaan nog andere specifieke omstandigheden zoals tijdens het opmaken van inventarissen of tijdens werken van vervoer, laden en lossen, maar deze situaties lijken minder voorkomend in de horeca.
Daarnaast bestaan er ook vrijwillige overuren waarbij werkgever en werknemer overeen komen om overuren te doen (zonder motief).
Voorbeelden:
Jan is hotelverantwoordelijke. Hij mag normaal binnen 1 uur stoppen, maar er is net een gaslek ontdekt en de hotelkamers moeten zo snel mogelijk worden ontruimd. Het gaat hier om een onvoorziene noodzakelijkheid.
Het is onverwacht erg mooi weer en de zaak heeft een groot terras. Het gaat hier om een buitengewone vermeerdering van werk.
Vrijwillige overuren zijn overuren zonder motief. Deze overuren kunnen dus voor allerhande redenen gebruikt worden.
Behalve in zeer uitzonderlijke gevallen, mag een werknemer – ook bij het presteren van overuren – maximum 11 uur per dag en maximum 50 uur per week werken.
3. Overuren gaan gepaard met een overloontoeslag en inhaalrust. Hoe zit dat in mekaar?
Je laat je werknemers overuren in principe compenseren via inhaalrust en door de overuren uit te betalen. Dat is de algemene regel.
Inhaalrust – ook wel recup genoemd - geef je zodat de gemiddelde wekelijkse arbeidsduur van 38 uren gegarandeerd blijft. Het loon voor de gepresteerde overuren betaal je aan je werknemer wanneer hij de inhaalrust opneemt. Hij neemt op dat ogenblik eigenlijk betaald verlof.
Je betaalt ook een (overloon)toeslag. Die toeslag (50 %, of 100 % of zon- en feestdagen) betaal je op het moment dat je werknemer de overuren presteert.
Voorbeeld:
Kelner Pieter werkt in een restaurant. Hij heeft een uurrooster van 38 uren per week, maar werkte vorige week 50 uren door het mooie weer. Pieter zal deze 12 overuren moeten inhalen. 10 van deze 12 overuren geven bovendien recht op een overloontoeslag (40 = 50-10).
Inhaalrust geef je zodat de gemiddelde wekelijkse arbeidsduur van 38 uur gerespecteerd blijft binnen de referteperiode. De referteperiode is één kalenderjaar of een jaar zoals vermeld in het arbeidsreglement.
Het kan zijn dat er de ene periode meer uren worden gewerkt dan de andere (bijvoorbeeld in het kader van grote flexibiliteit waarbij er sommige weken tot 50 uur wordt gewerkt en andere weken minder uren). Dat is ook geen probleem, zolang je op jaarbasis de gemiddelde wekelijkse arbeidsduur van 38 uur naleeft.
Zowel de effectief gewerkte uren als gelijkgestelde uren (bv. naar aanleiding van feestdagen, ziekte, ..) tellen mee.
Aan de hand van een voorbeeld:
| maandag | dinsdag | woensdag | donderdag | vrijdag | zaterdag | zondag | Totaal |
|---|
| 8 | 8 | 8 | 8 | 6 | | | 38 |
| ziek (8) | 10 | 10 | 9 | klein verlet (6) | | | 43 |
| | | | | | | 5 uur inhaalrust |
Je hoeft deze uren inhaalrust niet meteen toe te kennen. Je kan dit perfect inplannen op een manier die voor jou het best werkbaar is (bv. in een iets minder drukke periode). De inhaalrust moet genomen worden binnen de twaalf maanden volgend op het presteren van deze uren en op een dag waarop de werknemer normaal had moeten werken (effectieve rust). Bijvoorbeeld: als je werknemer nooit op woensdag werkt in het uurrooster, kan je hem ook geen inhaalrust toekennen op woensdag.
Let wel! Omdat het presteren van overuren een uitzondering moet blijven, is er een interne (overuren)grens. Zodra een werknemer het normale werkrooster met 143 uren heeft overschreden, kan je hem als werkgever niet langer bovenop dit werkrooster laten werken. De werkgever is verplicht om hem inhaalrustdagen toe te kennen voordat hij de werknemer indien nodig weer overuren laat presteren. De grens van 143 uren is niet absoluut en kan dus meerdere keren in dezelfde periode van een kalenderjaar worden bereikt. De grens mag echter nooit worden overschreden. Aan het einde van het jaar moeten alle uren dus zijn ingehaald.
Voorbeeld:
Sander presteert in zijn normaal werkrooster 38 uur per week. Op 1 juli heeft hij 26 weken x 38 uur (=988 uren) gewerkt. Op 1 juli mag het aantal effectief gepresteerde arbeidsuren (zowel normale arbeidsuren als overuren) niet meer dan 988 + 143 = 1131 uren bedragen. Overschrijdt Sander op 1 juli deze 1131 uren, dan mag hij verder blijven werken aan 38 uren per week, maar hij mag pas opnieuw overuren presteren zodra hij het saldo van 143 overuren met inhaalrust verminderd heeft.
- het gaat om elk effectief gepresteerd uur (met uren van schorsing van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst zoals vakantie of ziekte hoef je geen rekening te houden);
- de telling op dagbasis en op weekbasis zullen dikwijls tot een verschillend resultaat leiden; je kiest de voor de werknemer meest gunstige telling.
Aan de hand van een voorbeeld:
| . | ma | di | woe | do | vrij | za | zo | Totaal |
|---|
| . | 8 | 8 | 8 | 8 | 8 | | | 40 |
| . | verlof | verlof | verlof | 10 | verlof | | | 10 |
| Week | | | | | | | | 0 |
| Dag | | | | +1 | | | | +1 |
| | | | | | | | overloontoeslag betalen op 1 uur |
| . | ma | di | woe | do | vrij | za | zo | Totaal |
|---|
| . | 8 | 8 | 8 | 8 | 7 | | | 39 |
| . | 10 | 9 | ziek | verlof | klein verlet | | | 19 |
| Week | | | | | | | | 0 |
| Dag | +1 | | | | | | | +1 |
| | | | | | | | overloontoeslag betalen op 1 uur |
4. Kan mijn werknemer ook vragen om de overloontoeslag te vervangen door extra inhaalrust?
Ja, dat kan. Loontoeslag kan in onderling akkoord tussen werknemer en werkgever vervangen worden door inhaalrust:
- 1 overuur met een loontoeslag van 50 % geeft recht op een half uur betaalde inhaalrust
- 1 overuur met een loontoeslag van 100 % geeft recht op 1 uur betaalde inhaalrust
5. Moet ik mijn werknemers altijd inhaalrust geven wanneer ze overuren gepresteerd hebben?
De algemene regel bij overuren is dat ze moeten worden ingehaald (=inhaalrust) en dat er een toeslag moet worden betaald (=overloontoeslag).
Er is echter een mogelijkheid om overuren te laten uitbetalen. Dit is een uitzondering op de algemene regel. In dit geval is er géén inhaalrust verschuldigd.
Het initiatief om overuren uit te betalen, kan enkel uitgaan van de werknemer. Bovendien is het maximum aantal overuren dat je per jaar mag uitbetalen, beperkt.
| . | Overuren wegens buitengewone vermeerdering van werk of onvoorziene noodzakelijkheid | Vrijwillige overuren (worden altijd uitbetaald en nooit ingehaald) |
|---|
| Witte kassa | 360 per jaar en 143 per periode van 4 maanden* | 360 per jaar en 174 per periode van 4 maanden* |
| Geen witte kassa | 300 per jaar en 143 per periode van 4 maanden* | 120 per jaar |
* Er kunnen telkens 300/360 overuren worden uitbetaald, evenwel met een beperking van 143/174 uren per 4 maanden. Zo kan je per periode van 4 maanden nooit meer dan 143/174 overuren uitbetalen.
Voorbeeld:
Sarah, zaalmedewerker in een restaurant met witte kassa
Periode: januari – april
- Sarah maakt in deze periode 145 overuren wegens buitengewone vermeerdering van werk.
- Sarah kiest ervoor om deze niet in te halen, ze kiest voor uitbetaling omdat ze spaart voor een avontuurlijke reis in het najaar.
- Wettelijk mag Sarah maar 143 uren niet inhalen. Voor de overige 2 overuren krijgt ze inhaalrust.
Periode: mei – augustus
- Sarah maakt in deze periode 120 overuren wegens onvoorziene noodzakelijkheid.
- Ze wilt hier graag inhaalrust voor opnemen zodat ze rond de kerstperiode wat extra rust heeft.
Periode: september – december
- Sarah presteert 100 vrijwillige overuren.
- De overuren worden uitbetaald en niet ingehaald.
6. Welke overuren bestaan er?
Op onze website gaan we dieper in op de soorten overuren en vind je het antwoord op vragen zoals grenzen van overuren, het (over)loon voor deze uren en de inhaalrust die je al dan niet moet toekennen. Neem een kijkje op onze pagina’s Klassieke overuren en Goedkope overuren voor meer informatie.
We maken het onderscheid tussen:
- de goedkope overuren (vrijwillige overuren, overuren wegens onvoorziene noodzakelijkheid en buitengewone vermeerdering); en
- de klassieke overuren (de zogenaamde “dure overuren”).
Kort samengevat:
Goedkope overuren zijn interessant omdat er geen belastingen of RSZ-bijdragen worden afgehouden. Voor je werknemer is het brutoloon gelijk aan het nettoloon. Dit noemen we ook wel netto-overuren.
Je hebt 3 gronden op basis waarvan je je werknemers goedkope overuren kan laten presteren:
- vrijwillige overuren
- overuren wegens onvoorziene noodzakelijkheid
- overuren wegens buitengewone vermeerdering van werk
Afhankelijk of je een werkgever bent met of zonder witte kassa, heb je recht op een vast aantal goedkope overuren per jaar (zie volgende vragen).
Bij de zogenaamde dure overuren (dit zijn de klassieke overuren) zijn er zowel een overloontoeslag, inhaalrust, een RSZ-bijdrage als belastingen verschuldigd.
Val je buiten het aantal goedkope overuren per jaar, maak je gebruik van klassieke overuren. Dit is ook het geval wanneer je buiten één van bovenstaande gronden gebruik maakt van overuren.
7. Ik moet een overloontoeslag betalen voor gepresteerde overuren. Krijg ik hier een fiscaal voordeel voor?
Ja, zowel jij als je werknemer genieten van een belastingvoordeel voor 360 overuren per kalenderjaar waarvoor je een toeslag betaalde. Dit is een fiscaal gunstregime voor klassieke, dure overuren.
Als werkgever is er een vrijstelling van doorstorting van bedrijfsvoorheffing van 41,25 %.
Voor je werknemer is er een vermindering van bedrijfsvoorheffing voor deze uren van 57,75 %.
Voorbeeld:
Jan is zaalmedewerker en heeft een brutoloon van 3.200 euro. Hij heeft 10 overuren gepresteerd waarvoor een toeslag van 50 % geldt (overuren à 150 %). Zijn bruto uurloon bedraagt 18,825 euro.
| . | Verloning Jan |
|---|
| Bruto | 3 200 |
| RSZ-bijdragen | -418,24 |
| Belastbaar | 2 781,76 |
| Bedrijfsvoorheffing (BV) | -592,83 |
| Vermindering overuren ((57,75% x (10u x 18,825 €)) | 108,71 |
| Bijz.soc.zek. bijdrage | -29,71 |
| Netto | 2 267,93 |
| . | MET VRIJSTELLING |
| Ingehouden BV | 484,12 |
| Vrijstelling doorstorting BV ((41,25% x (10 u x 18,825 €)) | -77,65 |
| BV door te storten | 406,47 |
8. Ik heb een witte kassa. Op hoeveel goedkope overuren kan ik beroep doen?
Als werkgever met witte kassa, kan je maximaal 720 overuren uitbetalen voor je voltijdse werknemer
- 360 overuren wegens een buitengewone vermeerdering van werk of een onvoorziene noodzakelijkheid.
- 360 vrijwillige overuren.
Maximaal 360 van deze 720 overuren kunnen per kalenderjaar goedkoop uitbetaald worden: geen toeslag, geen RSZ, geen belastingen.
Per periode van 4 maanden mag je slechts 143 overuren wegens een buitengewone vermeerdering/onvoorziene noodzakelijkheid en 174 vrijwillige overuren uitbetalen. Overuren gepresteerd boven de grens 360 per kalenderjaar en 143/174 per periode van 4 maanden moeten worden ingehaald én er moet een overurentoeslag op berekend worden.
9. Ik heb geen witte kassa. Heb ik ook recht op goedkope overuren?
Als werkgever zonder witte kassa, kan je maximaal 420 overuren uitbetalen voor je voltijdse werknemer:
- 300 overuren wegens een buitengewone vermeerdering van werk of een onvoorziene noodzakelijkheid. Deze 300 overuren kunnen goedkoop uitbetaald worden: geen toeslag, geen RSZ, geen belastingen.
- 120 vrijwillige overuren. Deze 120 overuren kunnen niet goedkoop uitbetaald worden: wel toeslag, wel RSZ, wel belastingen.
Per periode van 4 maanden mag je slechts 143 overuren wegens een buitengewone vermeerdering/onvoorziene noodzakelijkheid uitbetalen. Overuren gepresteerd boven de grens van 300 per kalenderjaar en 143 per periode van 4 maanden moeten worden ingehaald én er moet een overurentoeslag op berekend worden.
10. Mijn werknemer heeft een akkoord getekend om vrijwillige overuren te presteren, maar wil dit plots niet meer doen. Wat kan ik doen als werkgever?
Om beroep te doen op vrijwillige overuren, is er inderdaad een akkoord nodig van de werknemer.
Vermits er een akkoord is gesloten, kan je als werkgever je werknemer in principe verplichten om de overuren uit het akkoord te presteren. In de praktijk ligt het echter moeilijk om dit af te dwingen.
11. Ik heb een akkoord getekend om vrijwillige overuren te laten presteren door mijn werknemer, maar ik heb geen extra werk om de overuren te verantwoorden. Ben ik verplicht overuren te laten presteren?
Een werknemer kan geen overuren afdwingen. Ondanks het akkoord, is het aan jou als werkgever om de beslissing te nemen om overuren al dan niet te laten presteren.
12. Kunnen mijn deeltijdse werknemers ook (goedkope) overuren presteren?
Niet alle uren die je deeltijdse werknemer meer werkt zijn automatisch overuren. We maken het verschil tussen overuren en bijkomende uren of meer-uren. Overschrijdt jouw deeltijdse werknemer zijn normale (deeltijdse) arbeidsduur zonder dat hij de arbeidsduurgrenzen van een voltijdse werknemer in de onderneming overschrijdt, dan spreek je over bijkomende uren. Overschrijdt jouw deeltijdse werknemer de arbeidsduurgrens van de voltijdse werknemers, dan presteert hij overuren.
Voor meer informatie rond bijkomende uren van deeltijdse arbeiders, neem een kijkje op onze pagina.
Voor deeltijdse werknemers bestaan er géén goedkope overuren.
Volgende regels rond overuren zijn van toepassing voor een werkgever met witte kassa:
Je kan maximaal 720 overuren uitbetalen waarvan:
- 360 overuren wegens een buitengewone vermeerdering van werk of een onvoorziene noodzakelijkheid.
- 360 vrijwillige overuren.
Voor maximaal 360 van deze 720 overuren is geen overloontoeslag verschuldigd, maar er worden wel RSZ en belastingen betaald (ze zijn dus niet goedkoop).
Per periode van 4 maanden mag je slechts 143 overuren wegens een buitengewone vermeerdering/onvoorziene noodzakelijkheid en 174 vrijwillige overuren uitbetalen. Overuren gepresteerd boven de grens 360 per kalenderjaar en 143/174 per periode van 4 maanden moeten worden ingehaald én er moet een overurentoeslag op berekend worden.
En volgende regels voor een werkgever zonder witte kassa:
Je kan maximaal 420 overuren uitbetalen waarvan:
- 300 overuren wegens een buitengewone vermeerdering van werk of een onvoorziene noodzakelijkheid.
Voor deze 300 overuren is geen overloontoeslag verschuldigd. - 120 vrijwillige overuren. Voor deze 120 overuren is wel een overloontoeslag verschuldigd.
Het totaal van deze 420 overuren kan niet goedkoop uitbetaald worden: er worden RSZ en belastingen betaald.
Per periode van 4 maanden mag je slechts 143 overuren wegens een buitengewone vermeerdering/onvoorziene noodzakelijkheid uitbetalen. Overuren gepresteerd boven de grens van 300 per kalenderjaar en 143 per periode van 4 maanden moeten worden ingehaald én er moet een overurentoeslag op berekend worden.
13. Tijdens de drukke zomerperiode is er veel meer werk in mijn café. In de winter is het minder druk. Moet ik dan werken met overuren?
Je kan hiervoor beroep doen op verschillende systemen van zogenaamde sectorale flexibiliteit. Dit zijn manieren om de grenzen van de arbeidsduur te verruimen. Het gaat in dit geval om geplande uren. Dit is trouwens een belangrijk verschil met overuren: in het geval van sectorale flexibiliteit weet je vooraf hoe bepaalde periodes er gaan uitzien. Overuren zijn per definitie ongepland.
Op onze websitepagina Speciale regelingen. kan je alles terugvinden over de verschillende vormen van sectorale flexibiliteit.
Grote en kleine flexibiliteit zijn de meest gekende systemen en lichten we graag nog even toe aan de hand van een voorbeeld.
Opgelet! Wanneer je als werkgever beroep doet op structurele flexibiliteit (en bijvoorbeeld een tijdelijk werkrooster van grote flexibiliteit invoert), kunnen werkdagen tot 11 uur per dag of 50 uur per week duren en dus langer dan het normale voltijdse uurrooster. In dit geval is er geen sprake van overuren boven de 38 of 40 uur. Je hebt namelijk met een speciale regeling afgeweken van de normale arbeidsduur.
Voorbeeld kleine flexibiliteit:
De maand juli wordt een mooie maand. Ik verwacht extra veel klanten die komen genieten van ons zonnig terras. Ik wil mijn werknemers graag meer uren laten presteren in deze piekperiode. In de maand november is het veel rustiger (dalperiode) en zal ik hen de bijkomende uren laten compenseren.
Het basisrooster van mijn kelner is 40 uur per week. Ik laat hem gedurende de maand juli telkens 45 uur per week werken (van dinsdag tot zaterdag a rato van 9 uur per dag). Zo blijft het rooster mooi beperkt tot 45 uur per week en maximum 9 uur per dag. In de maand november schakelt hij over naar een dalrooster van 35 uur. Over een periode van één jaar zorg ik er zo voor dat de gemiddelde wekelijkse arbeidsduur wordt gerespecteerd ((45+35)/2).
De kelner krijgt maandelijks hetzelfde loon en ik ben geen overloontoeslag verschuldigd.
Voorbeeld grote flexibiliteit:
De maand juli wordt een mooie maand. Ik verwacht extra veel klanten die komen genieten van ons zonnig terras. Ik wil mijn werknemers graag meer laten presteren in deze piekperiode. In de maand november is het veel rustiger (dalperiode) en zal ik hen de bijkomende uren laten compenseren.
Het basisrooster van mijn zaalmedewerker is 38 uur per week. Ik laat haar gedurende de maand juli van dinsdag tot vrijdag 11 uur per dag presteren en op zaterdag 6 uur. Zo blijft het rooster mooi beperkt tot 50 uur per week en maximum 11 uur per dag. In de maand november schakel ik over naar een dalrooster van 26 uur. Over een periode van één jaar zorg ik er zo voor dat de gemiddelde wekelijkse arbeidsduur wordt gerespecteerd ((50+26/2)).
De zaalmedewerker krijgt maandelijks hetzelfde loon en ik ben geen overloontoeslag verschuldigd.
Vragen? Hulp nodig?
De regels rond overuren zijn allesbehalve eenvoudig. Wil je zeker zijn dat alles correct verloopt?
- Ben je werkgever?
Neem contact op met je sociaal secretariaat. Zij kunnen je persoonlijk advies geven, op maat van je zaak.
Daarnaast kan je ook terecht bij de juridische dienst van onze partnerorganisatie Horeca Vlaanderen. - Ben je werknemer?
Contacteer onze partnerorganisatie ABVV Horval of ACV Voeding en Diensten.